Voorjaarsbijeenkomst op 23 maart 2024 Volkssterrenwacht Armand Pien in
Vandaag waren we te gast in de Volkssterrenwacht in Gent. De datum lag een beetje ongemakkelijk. Het was op dezelfde dag als de algemene vergadering van de VVS, wat dan nog een jubileumviering was. Maar we hadden toch een redelijke opkomst.
Voor de volkssterrenwacht gaf dit ook wel een extra moeilijkheid. Een aantal medewerkers gingen immers ook naar Genk, waar die VVS activiteit doorging. Maar ze vonden toch de mogelijkheid om ons te ontvangen, zowel in de namiddag voor de bijeenkomst, als voor ons bestuurs-overleg voordien, waarvoor dank!
De sterrenwacht zelf was bovendien ook nog goed volgeboekt. In de avond was er nog een andere activiteit (van Gentster, een JVS-tak?). Dat betekende dat onze activiteit ook niet mocht uitlopen, en was er dus, spijtig genoeg, nogal wat tijdsdruk. Maar alles is goed gelukt, mede dankzij de sprekers die hun best deden om binnen de tijd te blijven.
Een paar dagen voor de bijeenkomst kregen we de melding dat een van onze sprekers, Jurgen Tolleneer, liet weten dat het niet lukte om de presentatie te komen geven. We (eigenlijk Paul Willems die de organisatie van onze bijeenkomsten op zich neemt) moesten nog snel op zoek naar een alternatief. Dit werd nog gevonden!
Weerbriefing door Ruben Peelman
We begonnen, zoals ge-woonlijk, met de weerbrie-fing, deze keer gebracht door Ruben Peelman. Sommigen onder ons kennen hem omdat hij “onze gastheer” was bij het bezoek aan de luchtmachtbasis Koksijde. Hij werkt daar als meteoroloog. De weerbriefing bevatte dan ook elementen die wat specifiek zijn voor de weerbriefing die hij professioneel ook brengt.
Hij begon met de melding (zoals nogal wat aanwezigen al wel wisten) dat het de Wereld Meteorologische dag was. Wat velen allicht niet wisten, was waarom dit zo was, maar dat kregen we van Ruben te horen. Natuurlijk kregen we ook wat we van het weer van de komende week zouden kunnen verwachten, met de nodige achtergrondinformatie.
Kwinten Van Weverberg: Het Simuleren van neerslag en wolken: Uitdagingen in weer- en klimaat
Na de weerbriefing kwam professor Kwinten Van Weverberg aan het woord. Hij was in het verleden actief (met maandelijkse bijdragen in Halo). Door buitenlandse activiteiten verdween hij van het (VVW-)toneel, maar nu hij terug is in België (werkzaam in UGent), zag hij het zitten om ons iets te komen vertellen.
De titel was: “Het Simuleren van neerslag en wolken: Uitdagingen in weer- en klimaat”. De presentatie ging breder dan wat de titel doet vermoeden. Het begon met de geschiedenis van het tot stand komen van het simuleren van het weer, vertrekkende van het uit-schrijven van de wiskundige vergelijkingen nodig om “het weer” te kunnen simuleren. Via het uitwerken van een concept van weersimulatie (door “menselijke rekenaars”) en de eerste werkelijke poging van een weersvoorspelling (op de welbekende “ENIAC”, de computer gebruikt in de tweede wereldoorlog) kwamen we bij werkelijke weer- en klimaatsimulaties.
De eerste simulaties trachtten grotendeels de in het begin aangehaalde formules uit te rekenen (in gediscretiseerde vorm). Om berekenbaar te zijn, en dan zeker voor klimaatmodellen die al minstens op schaal van continenten moet gebeuren, moet er gewerkt worden met vrij ruwe resoluties (vijftig tot honderden kilometers). Maar dat betekent dat bepaalde fenomenen, zoals vorming van wolken, niet of moeilijk in rekening gebracht worden. Om dit toch te doen, worden aanpassingen toegevoegd die wat afwijken van “klassieke simulatie van (differentiaal) vergelijkingen”, wat “parametrisatie” genoemd wordt. Dit is een van de zaken waar Kwinten zich mee bezig houdt.
Na een uitleg over het IPCC, waar klimaatmodellen gebruikt worden, en het CMIP (Coupled Model Intercomparison Project), waar verschillende klimaatmodellen vergeleken worden, kwam er een samenvatting over de kwaliteit van de modellen. Een moeilijkheid bij de huidige modellen is dat, hoewel de modellen altijd maar complexer worden, de onzekerheid op de resultaten nog steeds groot blijft.
De huidige modellen zijn duidelijk niet perfect (en zullen allicht nooit perfect worden). Men krijgt toch meer inzicht in waar een aantal van de moeilijkheden liggen. Het is onder andere moeilijk om de effecten van aerosolen juist in te schatten. Doordat er besef komt dat sommige effecten nogal onderschat werden, zijn er mogelijk nogal wat verschuivingen te verwachten in toekomstige simulatie-resultaten. Er bestaat op een aantal vlakken wel nog geen consensus over wat nu wel of niet waar is.
Door de evolutie van computers (die altijd maar hogere resolutie simulaties aankunnen) en door opbouw van kennis van hoe dat gedrag op kleine schaal in de simulatie kan ingebracht worden, blijven de modellen (en dus de simulatieresultaten) verbeteren.
Op stap met de pad door Geert Naessens
Na Kwinten zou Jurgen aan het woord komen. Maar deze presentatie werd vervangen door een presentatie van Geert Naessens, met een verrassende titel “Op stap met de pad”. Op het eerste zicht – afgaand op de titel – was er misschien weinig relatie met het weer. Maar Geert verzekerde ons: “in de presentatie staan meer weerkaarten dan in de andere presentaties”.
Het onderwerp was het trekken van de padden naar “hun geboortepoel”, om daar opnieuw voor nageslacht te zorgen. (Want padden leven normaal op het land, en hebben voor hun “gewone leven” geen water nodig – of toch niet speciaal meer dan andere landdieren.) Ook ging het over de hulp om padden veilig naar hun poelen te brengen (zowel door infrastructuurwerken als door werkelijk de padden over de straat te helpen).
Maar er werden wel degelijk links met het weer (en klimaatverandering) gelegd. We kregen een overzicht van de paddentrek van dit seizoen, samen met het weer van de laatste maanden. Normaal begint die paddentrek in februari, terwijl dat dit jaar/seizoen zelfs al in december begon!
De laatste jaren(/decennia) gebeurt die trek vroeger en vroeger. Er kwam een niet direct verwacht gevolg aan bod. De padden steken over tegen dat het donker wordt. Als de periode waarin de padden oversteken verandert, verandert ook het uur waarop de padden zich op straat bevinden. Als het in de (bijna) lente gebeurt, is dat later in de avond. Als het vroeger op het jaar gebeurt, gebeurt dit wanneer de wegen drukker zijn, en (als er geen voorzieningen getroffen zijn) vallen er dan ook meer verkeerslachtoffers onder de padden!
Na deze goed geïllustreerde presentatie was er tijd voor pauze die we, spijtig genoeg, niet konden doen uitlopen voor de laatste twee presentaties. Dit waren fotoreportages, beide door leden die we al goed kenden van fotoreportages.
Foto’s van Peter Vancoillie
Eerst was het Peter Vancoilie met bliksemfotografie (“ge-wone 2D foto’s”). Deze keer werd er wat meer technische achtergrond informatie ge-geven. Het waren ook vooral foto’s met een nieuw type camera, waarmee het gemak-kelijker was om tijdens de dag bliksemfoto’s te nemen. De getoonde foto’s waren van in Arizona, met een gehuurde camera. De speciale camera was een Canon camera die de mogelijkheid had voor door Canon genoemde “Pre-release-optie”. Hiermee kunnen er in de camera – zonder opslag naar “vaste media” – continu foto’s genomen worden (tijdens “half indrukken van de knop”). De foto’s van ongeveer de laatste halve seconde worden pas opgeslagen bij volledig indrukken. Hiermee wordt het probleem opgelost dat je normaal altijd te laat bent als je drukt nadat je iets ziet. Peter was erg enthousiast over deze camera, maar zag ook wel een aantal nadelen.
3D foto’s van Luc De Rop
Het laatste kwartiertje was voor Luc De Rop met 3D foto’s. In tegenstelling tot Peter die in Arizona tot bijna vervelens toe bliksems kon fotograferen, had Luc in België niet dikwijls de kans gekregen om bliksems in 3D vast te leggen. Maar we kregen er toch een aantal te zien.
En daarmee waren we aan het einde gekomen van de bijeenkomst en moesten we snel plaats maken voor de volgende groep.
We willen hierbij nogmaals de volkssterrenwacht bedanken voor de gastvrijheid en de goede infrastructuur.
Deze pagina werd het laatst aangepast op 20 april 2024